​Vraag je je weleens af waarom er zo lang en zo veel miljarden Amerikaanse steun naar Israël gaat? Als ik Vlaamse kranten screen op termen als AIPAC, zijn er niet veel hits. Toch denken heel wat betrokken mensen die zéér bezorgd zijn over de situatie in Palestina, vaak eerst aan lobbygroepen zoals AIPAC, die in Washington kennelijk een aanzienlijke politieke invloed hebben. Dat klopt deels, want AIPAC speelt een zichtbare rol. In de verkiezingscampagnes in 2023-2024 gaf haar super-PAC United Democracy Project meer dan 95 miljoen dollar uit aan campagnes. Politici weten dat steun voor Israël in de Amerikaanse politiek geen vrijblijvende kwestie is, want AIPAC kan verkiezingen mee beslissen door tegenkandidaten te financieren of juist door steun te onthouden.

Maar wie alleen naar AIPAC kijkt, ziet maar één kant van het verhaal.

​

Zichtbare lobby’s, onzichtbare achterban van gelovigen

AIPAC en soortgelijke organisaties hebben hun wortels in de Joods-Amerikaanse gemeenschap. Ongeveer 2,4% van de Amerikaanse volwassenen identificeert zich als Joods, maar door langdurige netwerken, fondsenwerving en politieke ervaring weten deze lobbygroepen grote invloed uit te oefenen. Dit is de zichtbare pijler van die Amerikaanse steun richting Israël, het is institutioneel en meetbaar, want terug te vinden in beleidsnota’s en geldnota’s.

Daarnaast bestaat er een veel bredere, maar minder zichtbare pijler : de evangelische christenen. Volgens het PRRI-onderzoek van 2023 identificeert 13% van de Amerikanen zich als evangelical christians en nog eens 14% als Black of Hispanic Protestants. Samen is dat ongeveer een kwart van de bevolking, een niet mis te verstane demografische basis die niet vaak ter sprake komt in het publieke debat; al is er meer verdeeldheid binnen de Black en Hispanic gelovigen in hun houding tegenover Israël.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Uit PRRI (2023) en Pew (2022) blijkt verder dat 70-80% van de white evangelicals geloven dat God het land Israël aan het Joodse volk heeft gegeven. Ter vergelijking : onder Amerikaanse Joden ligt dat aandeel rond de 30-40%.

 

Voor miljoenen evangelicals is steun aan Israël dus geen diplomatiek standpunt, maar een geloofsovertuiging. Hun overtuigingen worden overigens week na week herhaald in kerkdiensten en vinden een weerslag in stemgedrag dat voor Republikeinse politici cruciaal is. Toen Trump in 2017 besliste om de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem te verhuizen, reageerde AIPAC enthousiast, maar velen wezen erop dat het vooral de evangelische achterban was die dit besluit al maandenlang had voorbereid en geëist.

​

Het is een opvallend verschil tussen lobbygeld dat iedereen kan zien en tellen, en overtuigingen die minder zichtbaar zijn maar tijdens verkiezingen minstens zo doorslaggevend kunnen zijn. Toch valt het op dat media soms over het ene berichten, maar zelden over het andere.

​

Van literatuur naar werkelijkheid

Ik verbleef tussen 2016 en 2022 in totaal negen weken in de VS, verspreid over verschillende reizen. Ik heb er nooit gewoond, maar kreeg tijdens die korte reizen wel inzichten mee die me verrasten: ik studeerde Engelse literatuur en taalkunde en in mijn derde jaar lag de nadruk haast uitsluitend op Amerikaanse literatuur en cultuur. Ik dacht dat ik het land kende.

​

Tijdens m’n eerste reis viel één specifieke vraag op, vier keer kregen we de vraag: “How much time off do you guys have?!” of “What kind of job allows five weeks of holiday?!”

Pas na de vierde keer besloot ik te googelen hoeveel verlof Amerikanen eigenlijk hebben. Het verschil bleek groot: in veel landen zijn twintig betaalde verlofdagen bij wet gegarandeerd, ook zo in België. In de VS is dat nul, niemand heeft federaal gezien ‘recht op vakantie’. In de meer progressieve steden en bedrijven geven werkgevers twee weken verlof, maar, zoals sommigen toen aangaven: ze namen maar een week op, omdat twee weken wegblijven niet goed overkwam bij de baas of collega’s.

​

Dat zette me aan het denken : speelt het ontbreken van verlof en van andere sociale zekerheden zoals een ziekteverzekering een rol in de plaats die religie in het dagelijks leven inneemt? Want wat even opvallend was tijdens die reizen : hoe groot de rol van religie is in de VS. In West-Europa is het zelden of nooit dat een premier of president god aanhaalt in een speech, terwijl het in de VS haast verwacht wordt: “God bless America”. Bij rechtszaken of officiële eden in de VS leggen mensen nog altijd de hand op de Bijbel. Voor West-Europeanen, waar neutraliteit in de rechtbanken en politiek de norm geworden is, voelt dat alsof kerk en staat minder gescheiden zijn dan wat we zouden verwachten…

In New Mexico zag ik supermarkten waar de alcoholafdeling op zondag was afgezet met hekkens, omdat er dan geen drank mag verkocht worden. Een man stond zichtbaar verlangend naar de blikjes bier te staren, omdat hij vergeten was dat het zondag was.

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

In sommige ketens zie je bij de kassa of zelfs op verpakkingen Bijbelverzen of andere religieuze spreuken, alsof religie vanzelfsprekend is, zelfs in de supermarkt. Voor een Belg is dat even ondenkbaar als een psalm op een Colruyt-bonnetje.

​

Waar de overheid weinig garanties biedt, vinden mensen misschien meer houvast in hun geloof, dacht ik toen. Als je je hele carrière zonder rustpauzes moet doorwerken, zou je dan niet vanzelf beginnen hopen dat er in het hiernamaals een beloning wacht? Dan krijgt je kerknetwerk of geloofsgemeenschap vast ook een grotere betekenis, met mensen die mee geloven dat de beloning voor al het harde werk er ooit wel komt, al is het na de dood. Voor een buitenstaander zoals ik, opgegroeid in West-Europa, is dat verschil erg opvallend.

 

Het helpt ook om te begrijpen waarom eindtijdtheorieën voor sommigen aantrekkingskracht hebben: volgens Pew gelooft 39% van de Amerikanen en zelfs 63% van de evangelische protestanten, dat we momenteel in de eindtijd leven. Zulke overtuigingen nemen meestal toe in tijden van maatschappelijke onzekerheid.

​

Religie biedt miljoenen Amerikanen stabiliteit en zingeving, maar het helpt ons ook begrijpen hoe die overtuigingen zich vertalen in politieke keuzes, en hoe die keuzes vervolgens een cruciale rol spelen in internationale conflicten.

 

Waarom dit inzicht telt

Als wij (en zeker politici en beleidsmakers) moeten nadenken over de situatie in Gaza, Palestina en over mogelijke oplossingen, is het belangrijk om te weten hoe deze dynamieken samenkomen. AIPAC en andere lobby’s vormen de zichtbare, institutionele pijler en de Evangelische kiezers vormen de bredere, demografische pijler. Samen verklaren zij waarom de Amerikaanse steun aan Israël zo sterk en consistent is gebleven. Als we de ene factor uitvergroten en de andere minimaliseren, begrijpen we maar half waarom dit beleid kon standhouden. En zonder dat inzicht wordt het moeilijk om te zien welke politieke keuzes er in de toekomst mogelijk zijn.

​